Informacji dotyczących święta Podwyższenia Krzyża Pańskiego próżno szukać na łamach Ewangelii. Ukonstytuowane zostało na bazie Świętej Tradycji i odnosi się do konkretnego wydarzenia z czasów panowania cesarza Konstantyna Wielkiego.

Według historyków cerkiewnych matka Konstantyna-Helena, na prośbę syna udała się do Jerozolimy w celu odnalezienia miejsc związanych z ostatnimi wydarzeniami z ziemskiego życia Chrystusa, a przede wszystkim św. Krzyża. W literaturze występują trzy różne wersje tego wydarzenia. Najbardziej rozpowszechnioną jest powstała w Syrii w V wieku, która mówi, że św. Helena chcąc dowiedzieć się o miejscu ukrycia św. Krzyża, szukała informacji wśród starszych mieszkańców Jerozolimy, co przychodziło jej z ogromnym trudem. Ostatecznie jeden ze starszych Judejczyków imieniem Judasz wskazał miejsce pod świątynią Wenery. Matka Konstantyna nakazała zniszczenie świątyni, gdzie pod jej ruinami znaleziono trzy krzyże. W ustaleniu, który krzyż należał do Chrystusa, pomogło dotknięcie ciała zmarłego człowieka do właściwego Krzyża.

Dokładna data odnalezienia św. Krzyża nie jest znana. Przypuszcza się, że miało to miejsce w 325 lub 326 roku. Po odnalezieniu św. Krzyża cesarz Konstantyn przystąpił do budowy szeregu świątyń. Około 335 roku poświęcono bazylikę Zmartwychwstania Pańskiego wzniesioną bezpośrednio przy Golgocie i Grobie Pańskim. Dzień poświęcenia zaczęto uroczyście obchodzić w Jerozolimie 13 września. Następnego dnia wiernym przybyłym do Jerozolimy udostępniano dla okazania uwielbienia św. Krzyż Chrystusa. Z czasem wydarzenie to zostało wyłączone ze święta poświęcenia bazyliki Zmartwychwstania jako osobne święto upamiętniające odnalezienie św. Krzyża i obchodzone pod nazwą Podwyższenia Krzyża Pańskiego.

Jako że święto odnosi się do męki i śmierci Chrystusa na Krzyżu, o czym świadczy czytana podczas św. Liturgii Ewangelia, dzień ten w Cerkwi prawosławnej jest dniem postu. Nieodłączną cechą święta Podwyższenia Krzyża Pańskiego jest obrzęd wyniesienia i podniesienia św. Krzyża odbywający się na jutrzni bezpośrednio po wielkiej doksologii wyłącznie w świątyniach katedralnych. Biskup, stojąc pośrodku świątyni na katedrze, błogosławi św. Krzyżem cztery strony świata, przy czym wschód błogosławiony jest dwukrotnie. Przy każdym błogosławieństwie diakon wygłasza specjalne prośby. Przy każdej z próśb chór śpiewa stokrotnie Panie zmiłuj się. Po obrzędzie podniesienia św. Krzyż złożony zostaje na pulpicie pośrodku świątyni. Następnie wierni oddają mu pokłon i uwielbienie.

Obchody święta w katedrze św. Marii Magdaleny w Warszawie rozpoczęło całonocne czuwanie, podczas którego na środek świątyni został wyniesiony św. krzyż oraz dokonano obrzędu podniesienia.

Całonocnemu czuwaniu oraz św. Liturgii przewodniczył Jego Ekscelencja arcybiskup wrocławski i szczeciński Jerzy, któremu asystowało duchowieństwo katedry. Okolicznościowe kazanie wygłosił ks. prot. Andrzej Lewczak, który przytaczając teksty świątecznego nabożeństwa, ukazał na znaczenie Krzyża Pańskiego w ekonomii zbawienia. W trakcie kazania nie zabrakło odniesień do historii święta. Kaznodzieja powiedział m.in., że wielu nazywa siebie uczniami Chrystusa, chociaż ich czyny są zaprzeczeniem tego miana. Każdy kolejny grzech i zło jawią się ponowną raną zadaną Chrystusowi. Jednak zło nigdy nie pokona Cerkwi, ponieważ z Krzyża wypływa silna miłość Boga, której nikt i nic nie może przemóc.

Wiele uwagi duchowny poświecił niesieniu indywidualnego krzyża przez wiernych, które w literaturze patrystycznej nazwane jest kroczeniem za Chrystusem. Pomimo upadków i doświadczeń, ręka Zbawiciela wyciągnięta jest ku każdemu człowiekowi, Wystarczy mieć otwarte serce i umysł, by móc skorzystać z tej pomocy – zakończył kaznodzieja.

Świąteczne uroczystości w katedrze metropolitalnej zakończyła doksologia święta.