23 maja w ramach obchodów 80 rocznicy bitwy po Monte Cassino, na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu miała miejsce wyjątkowa uroczystość.

Instytut Pamięci Narodowej uhonorował groby żołnierzy, którzy walczyli w bitwie o Monte Cassino - specjalnym insygnium “Ojczyzna swemu obrońcy” upamiętniono ich poświęcenie i odwagę. To gest wdzięczności wobec tych, którzy oddali życie za wolność i niepodległość naszej Ojczyzny.

Insygnium jest naszym znakiem pamięci i naszego oddania tym ludziom. Zawsze przy takim projekcie najważniejsze dla nas są rodziny i bliscy tych, których wspominamy – powiedział Wojciech Trębacz, naczelnik oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN.

Wspomnianym insygnium oznaczono w czwartek groby 7 żołnierzy: Atanazego Dziemianowicza, Franciszka Korzenika, Jana Maciuka, Włodzimierza Pancewicza, Włodzimierza Radziwinowicza i Mariana Tomaszkiewicza – czterech z nich to prawosławni żołnierze.

Oznaczanie grobów w ten sposób to projekt “Ocalamy”, realizowany przez wrocławski oddział IPN od 2018 roku - 100. rocznicy odzyskania niepodległości. Okazało się, że na wrocławskich nekropoliach spoczywa kilkudziesięciu polskich żołnierzy walczących o Monte Cassino. Uroczystość przy mogiłach bohaterów odbyła się w ceremoniale wojskowym z obecnością kompanii honorowej Wojska Polskiego wystawionej przez Akademię Wojsk Lądowych we Wrocławiu, orkiestry policyjnej Garnizonu Wrocław oraz 16 Dolnośląskiej Brygady Obrony Terytorialnej.

Na uroczystościach obecni byli żyjący członkowie już tylko dwóch Rodzin, odznaczonych żołnierskich mogił: Pancewiczów i Bożko. Swoją obecnością uhonorowali ten dzień: Dyrektor wrocławskiego oddziału IPN Pan dr. hab. Kamil Dworaczek, Naczelnik Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Pan Wojciech Trębacz, były wicewojewoda dolnośląski Pan dr. Jarosław Kresa, gen. dyw. w st. spocz. Janusz Ornatowski, dyr. USC Henryk Kalinowski, płk dypl. w st. sp. Ryszard Woźniak, ks. płk rez. dr Eugeniusz Bójko, ks. por. Tomasz Miencicki, delegat Prezydenta Wrocławia- Pan Robert Pieńkowski Radny Rady Miejskiej Wrocławia, oficerowie wrocławskich Jednostek WP, wierni i przedstawiciele Stowarzyszeń Kombatanckich i Policyjnych. Prawosławnego Ordynariusza Wojskowego reprezentował kapelan Garnizonu Wrocław ks. ppor. Igor Habura.

Podczas uroczystości odczytano apel pamięci, złożono znicze i wiązanki kwiatów na grobach, kompania honorowa oddała salwę honorową a orkiestra zagrała słynną pieśń: “Czerwone Maki na Monte Cassino”.

Ważnym elementem była modlitwa ekumeniczna, którą poprowadzili: ks. Grzegorz Cebulski oraz ks. por. Tomasz Miencicki.

Podczas swojego przemówienia ks. Grzegorz Cebulski – główny wnioskodawca odznaczeń, bez którego trudu i wytrwałości nie doszłoby do tego podniosłego wydarzenia, powiedział:

„Ci żołnierze nie byli obojętni na Prawdę Prawd, na którą dzisiaj wielu jest obojętnych. Dla nich dewiza: “Bóg, honor ojczyzna” nie było pompatycznym zawołaniem przyklejonym do jakiejś opcji, ale było prawdą prawd, która kształtowała ich charaktery. Wszystkich, prawie że bez wyjątku. A ona zaprowadziła naszych bohaterskich żołnierzy z sowieckich łagrów do gen. Andersa”.

Podkreślił, że ich wyjątkowość polegała na wierności. Przywołał historię związaną z jednym z żołnierzy - Mikołajem Bożko. Matka, gdy szedł do armii Andersa, pobłogosławiła go złotym krzyżykiem, na którym z tyłu napisane było “Zbaw i zachowaj”.

Podczas swoistego „marszu pamięci” po mogiłach weteranów odwiedzono również grób mjr Artemiego Aroniszydze – prawosławnego Gruzina, oficera Wojska Polskiego i obrońcy warszawskiej Ochoty w 1939 roku, kawalera krzyża Virtuti Militari.

W okresie międzywojennym co siódmy żołnierz był wyznania prawosławnego. W Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie służyło ponad 4 tysiące prawosławnych, z czego przeszło dwustu zmarło i zginęło we Włoszech.

Aż 316 prawosławnych żołnierzy 2 Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Władysława Andersa zostało odznaczonych za czyny bojowe, krzyż Virtuti Militari otrzymało 10, Krzyż Walecznych 203. Na prośbę kapelana ks. Włodzimierza Petruczyka szefa duszpasterstwa prawosławnego 2 Korpusu Polskiego, gen. Władysław Anders zdecydował o postawieniu na mogiłach również krzyży prawosławnych. Kamieniami z tych grobów, zabranych w dniu 19 maja br. przez arcybiskupa Jerzego – Prawosławnego Ordynariusza Wojskowego, zostali obdarowani członkowie Rodzin wrocławskich weteranów.