26 września, w wigilię Święta Podwyższenia Krzyża Pańskiego, nabożeństwu całonocnego czuwania przewodniczył ordynariusz diecezji Jego Ekscelencja abp Jerzy.

Zgodnie z liturgicznym porządkiem Cerkwi, w przeddzień święta przed rozpoczęciem wieczerni, przy śpiewie troparionu święta, upiększony żywymi kwiatami Krzyż, przenoszony jest procesyjnie z żertwiennika na prestoł, gdzie pozostaje do Wielkiej Doksologii. Przed Krzyżem umieszczana jest zapalona świeca.

Tego dnia w katedrach biskupich dokonywany jest specjalny obrzęd Podwyższenia Krzyża, sprawowany przez arcypasterza. Podczas Wielkiej Doksologii, przewodniczący nabożeństwu biskup w towarzystwie diakona dokonuje trzykrotnego okadzenia ołtarza, na którym leży Święty Krzyż. Następnie, po trzech pokłonach, klęcząc, biskup podnosi Krzyż umieszczając go nad głową. Chór w tym czasie wykonuje pieśń “Święty Boże”. Niosącego Krzyż biskupa poprzedza okadzający świętość diakon oraz prysłużnicy z zapalonymi świecami.

Po procesyjnym przejściu na środek świątyni, biskup staje na katedrze, gdzie rozpoczyna się właściwy obrzęd Podwyższenia Krzyża. Hierarcha trzymając Krzyż nad głową w trakcie stukrotnego śpiewu “Hospodi pomiłuj” najpierw opuszcza Go najniżej jak to możliwe by następnie, powoli wyprostowując się, unieść Go wysoko nad głowami wiernych. Obrzęd powtarzany jest w czterech kierunkach poczynając od wschodu przez zachód i południe na północy kończąc. Ostatnie, piąte Podwyższenie, znów dokonywane jest w kierunku prezbiterium. Następnie biskup umieszcza Krzyż na centralnym anałoju świątyni. Śpiewana jest pieśń „Krestu Twojemu pokłaniajemsia Władyko” i najpierw biskup, następnie kapłani, później diakoni i prysłużnicy oraz wszyscy wierni podchodzą i kłaniają się Świętemu Krzyżowi, całując go i przyjmując arcypasterskie błogosławieństwo.

Obrzęd triumfalnego Podwyższenia Krzyża w katedrach biskupich w przeddzień święta ma swój początek w Jerozolimie w IV wieku, gdy biskup Świętego Miasta Makary dokonał uroczystego Podwyższenia Krzyża Pańskiego, odnalezionego przez ekspedycję św. Cesarzowej Heleny.

W sam dzień święta Jego Ekscelencja Władyka Jerzy przewodniczył Boskiej Liturgii, podczas której zabrzmiało czytanie świętej Ewangelii według Jana (19, 6-11; 13-20; 25-35):

“W owym czasie arcykapłani i starsi zwołali naradę przeciwko Jezusowi, aby Go zabić i przywiedli Go do Piłata, mówiąc: «Ukrzyżuj, ukrzyżuj Go!» Mówi do nich Piłat: «Weźcie Go i sami ukrzyżujcie! Ja bowiem nie znajduję w Nim winy». Odpowiedzieli mu żydzi: «My mamy Prawo, a według Prawa naszego powinien umrzeć, bo czynił siebie Synem Bożym». Gdy Piłat usłyszał te słowa, uląkł się jeszcze bardziej. Wszedł znowu do pretorium i mówi do Jezusa: «Skąd Ty jesteś?» Jezus jednak nie dał mu odpowiedzi. Mówi więc Piłat do Niego: «Nie odpowiadasz mi? Czy nie wiesz, że mam władzę ukrzyżować Ciebie i mam władzą uwolnić Ciebie?» Jezus odpowiedział: «Nie miałbyś żadnej władzy nade Mną, gdyby ci jej nie dano z wysoka. Dlatego większy grzech ma ten, który Mnie wydał tobie». Gdy więc Piłat usłyszał te słowa, wyprowadził Jezusa na zewnątrz i zasiadł na trybunale, na miejscu zwanym Lithostroton, po hebrajsku Gabbata. Był to dzień Przygotowania Paschy, około godziny szóstej. I mówi do żydów: «Oto król wasz!» Oni zaś zawołali: «Precz! Precz! Ukrzyżuj Go!» Piłat mówi do nich: «Czyż króla waszego mam ukrzyżować?» Odpowiedzieli arcykapłani: «Nie mamy króla, tylko Cezara». Wtedy więc wydał Go im, aby został ukrzyżowany. Zabrali zatem Jezusa i prowadzili. A On dźwigając krzyż swój wyszedł na miejsce zwane Miejscem Czaszki, które po hebrajsku nazywa się Golgota. Tam Go ukrzyżowano, a z Nim dwóch innych, z jednej i drugiej strony, pośrodku zaś Jezusa. Wypisał też Piłat tytuł winy i umieścił go na krzyżu. A było napisane: «Jezus Nazarejczyk, Król żydowski». Ten napis czytało wielu żydów, ponieważ miejsce, gdzie ukrzyżowano Jezusa, było blisko miasta. A było napisane po hebrajsku, grecku i łacinie. A przy krzyżu Jezusowym stały Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, Ŝona Kleofasa, i Maria Magdalena. Gdy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego ucznia, którego miłował, mówi do Matki swojej: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie mówi do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie. Potem Jezus wiedząc, że wszystko juŜ się dokonało, aby się wypełniło Pismo, mówi: «Pragnę». Stało tam naczynie pełne octu. Nałożono więc na hizop gąbkę pełną octu i podano do ust Jego. A gdy Jezus skosztował octu, rzekł: «Wykonało się!» I skłoniwszy głowę oddał ducha. Ponieważ był to dzień Przygotowania, aby zatem ciała nie pozostawały na krzyżu w szabat – ów bowiem dzień szabatu był wielkim świętem – żydzi prosili Piłata, aby im połamano golenie i zdjęto je. Przyszli więc żołnierze i połamali golenie pierwszemu i drugiemu, którzy z Nim byli ukrzyżowani. A gdy podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie łamali Mu goleni, tylko jeden z żołnierzy włócznią przebił Mu bok i natychmiast wypłynęła krew i woda. Zaświadczył to ten, który widział, i prawdziwe jest świadectwo jego. On wie, że mówi prawdę, abyście i wy wierzyli.”

W trackie nabożeństwa wielu spośród licznie zebranych, pomimo dnia pracującego, wiernych przystąpiło do sakramentów spowiedzi i eucharystii. Świąteczny charakter nabożeństwa podkreślił chór katedry pod dyr. lektora Dawida Dubeca.

Po zakończeniu nabożeństwa Władyka pozdrowił wszystkich zebranych z okazji święta oraz życzył Bożego błogosławieństwa na nadchodzące dni.

Informacji dotyczących święta Podwyższenia Krzyża Pańskiego próżno szukać na łamach Ewangelii. Ukonstytuowane zostało na bazie Świętej Tradycji i odnosi się do konkretnego wydarzenia z czasów panowania cesarza Konstantyna Wielkiego.

Według historyków cerkiewnych matka Konstantyna-Helena, na prośbę syna udała się do Jerozolimy w celu odnalezienia miejsc związanych z ostatnimi wydarzeniami z ziemskiego życia Chrystusa, a przede wszystkim św. Krzyża. W literaturze występują trzy różne wersje tego wydarzenia. Najbardziej rozpowszechnioną jest powstała w Syrii w V wieku, która mówi, że św. Helena chcąc dowiedzieć się o miejscu ukrycia św. Krzyża, szukała informacji wśród starszych mieszkańców Jerozolimy, co przychodziło jej z ogromnym trudem. Ostatecznie jeden ze starszych Judejczyków imieniem Judasz wskazał miejsce pod świątynią Wenery. Matka Konstantyna nakazała zniszczenie świątyni, gdzie pod jej ruinami znaleziono trzy krzyże. W ustaleniu, który krzyż należał do Chrystusa, pomogło dotknięcie ciała zmarłego człowieka do właściwego Krzyża.

Dokładna data odnalezienia św. Krzyża nie jest znana. Przypuszcza się, że miało to miejsce w 325 lub 326 roku. Po odnalezieniu św. Krzyża cesarz Konstantyn przystąpił do budowy szeregu świątyń. Około 335 roku poświęcono bazylikę Zmartwychwstania Pańskiego wzniesioną bezpośrednio przy Golgocie i Grobie Pańskim. Dzień poświęcenia zaczęto uroczyście obchodzić w Jerozolimie 13 września. Następnego dnia wiernym przybyłym do Jerozolimy udostępniano dla okazania uwielbienia św. Krzyż Chrystusa. Z czasem wydarzenie to zostało wyłączone ze święta poświęcenia bazyliki Zmartwychwstania jako osobne święto upamiętniające odnalezienie św. Krzyża i obchodzone pod nazwą Podwyższenia Krzyża Pańskiego.

Jako że święto odnosi się do męki i śmierci Chrystusa na Krzyżu, o czym świadczy czytana podczas św. Liturgii Ewangelia, dzień ten w Cerkwi prawosławnej jest dniem postu.